Wydarzenia

W naszym Topie 10 subiektywnego podsumowania najlepszych książek ubiegłego, 2024 roku umieściliśmy na pozycji 2 - "POLAKA" Johna Maxwella Coetzee.

Pianista z Polski Witold zakochuje się w Katalonce Beatriz. Skończył już 70 lat, jego karierę, patrząc z polskiej perspektywy, całkiem imponującą, według kryteriów światowych należałoby jednak podsumować jako przeciętną. Jego interpretacja Chopina budzi zaciekawienie zachodniej publiczności, ale nie porywa. Sztuczne zęby bielą się zbyt ostentacyjnie, rażą. Jednego natomiast nie sposób mu odmówić - maestrii w sztuce uwodzenia.
Chłodna pięćdziesięcioletnia piękność, na której niełatwo zrobić wrażenie, przywykła do luksusu i towarzystwa artystów najwyższej klasy, trwająca jednak od lat w martwym małżeństwie, stopniowo poddaje się adoracji.
On jest "dziarski", ona "posągowa". Co pcha ku sobie tych dwoje bardzo różnych ludzi? Namiętność, nuda, próżność, ucieczka przed śmiercią? Do ostatniego zdania trzymani jesteśmy w napięciu: co z tego wszystkiego wyniknie?
Proza J.M. Coetzeego jak zwykle daje szeroką swobodę interpretacji. Niewykluczone, że pisarz powraca w "Polaku" do swojej ulubionej gry w szukanie prawdy o samym sobie, szukanie własnego wizerunku w oczach innych.
Polskie korzenie autora, jego znana fascynacja polską kulturą sugerowałaby, iż utożsamia się z Witoldem Walczykiewiczem. Gdyby nie emigracja pradziatka, talent noblisty być może wykluwałby się i rozwijał w PRL-u. Kim byłby wówczas dzisiaj? Może równie przygasłym i niespełnionym artystą, co jego książkowy równolatek?
Ale nie byłoby zabawy, gdyby Coetzee nie zapragnął wcielić się równocześnie w postać Beatriz. Beatrycze to przewodniczka po raju, a tym zapewne jest dla starszego mężczyzny romans z atrakcyjną, mądrą i dużo młodszą kobietą.
Coetzee - kobieta stopniowo dopuszcza adoratora w krąg swych łask. Przybysz z egzotycznej części Europy odpycha ją i pociąga jednocześnie. Już dawno nikt nie poświęcał jej aż takiej uwagi. Co takiego w niej odkrył? Czy jego fascynacja jest szczera?
Oprócz miłości Dantego do Beatrycze "Polak" w oczywisty sposób nawiązuje do związku francuskiej pisarki i arystokratki George Sand z Fryderykiem Chopinem, co staje się jasne, gdy Beatriz zaprasza Witolda do swojego domu, który - tak się składa - znajduje się na Majorce. A gdy odwrócimy obiektyw w jego stronę, przypomina się film "Biały" Kieślowskiego.
Związek Witolda i Beatriz, choć skonsumowany, podobnie jak wszystkie powyższe relacje, nie ma przecież szans. Na głębszym planie tematem opowieści jest niemożność pełnego porozumienia się z drugim człowiekiem, nawet zakochanym lub ukochanym.
Nieustanna niepewność, jak czytać komunikaty, znaki, ton, gest czy nawet wprost wypowiadane lub pisane zdania.

Źródła: Magazyn do Czytania - "Książki"; Polskie Radio "Trójka"; Radio 357; TVP Kultura.