Wydarzenia

W naszym Topie 10 subiektywnego podsumowania najlepszych książek ubiegłego, 2024 roku umieściliśmy na pozycji 8 - "PRAWDZIWĄ HISTORIĘ JEFFREYA WATERSA I JEGO OJCÓW" Jul'a Łyskawy.

"O ja cię!" - to jedyna, za to często wypowiadana kwestia przez jedną z drugoplanowych postaci w tej powieści. Pasuje jak ulał, gdyby trzeba było w trzech słowach skwitować wrażenie, jakie robi historia o Jeffreyu Watersie.
Napisana brawurową, sprawnie różnicującą rejestry polszczyzną powieść o Ameryce. Napisana, dodajmy, przez urodzonego 40 lat temu "kibica Legii i postmodernizmu", jak można się dowiedzieć z lakonicznej noty na okładce.
Jesteśmy w miasteczku Copperfield, czymś w rodzaju Macondo w stanie Waszyngton. Założone jakieś sto lat temu na porośniętych daglezjami wzgórzach, wzmocnione u zarania odkrytymi w okolicy złożami miedzi, dziś trwające z rozpędu jak setki takich mieścin w amerykańskim interiorze, scalone barem serwującym placek z wiśniami i lokalną drużyną futbolową.
Klimat łagodniejszy niż na Alasce, ale alaskańskie Cicely z pamiętnego serialu - który Łyskawa musiał oglądać - cechowała podobna struktura społeczna i takie samo nasycenie pikapami na milę kwadratową.
Jest też miejscowa rozgłośnia radiowa, której prezenterzy  - Flip i Flap, Starsky i Hutch, Beavis i Butthead - gładko wprowadzają nas we właściwą fabułę.
"We wszechświecie drewno występuje rzadziej niż diamenty" - zauważa protoplasta rodu Hartów, weteran wojny z Hiszpanami na Karaibach, a z powołania stolarz, który osiada w Copperfield, przyjmując wkrótce zamówienia na solidne meble nawet z Portland i San Francisco. Kolejne pokolenia dbają o to, by nazwisko Hart dla stolarki użytkowej stało się tym, czym Ford dla branży motoryzacyjnej. Kolejne pokolenia uczestniczą w amerykańskiej epopei XX wieku. Wojny światowe, prohibicja, Korea, koncerty Elvisa, kontrkultura. Żaden z kolejnych Hartów nie ma z poprzednim wiele wspólnego poza talentem do obróbki drewna. 
Ostatni, Jeremy, imiennik kapitana sprzed stu lat, aseksualny odludek, może skończyłby, strzelając z karabinu do kolegów na matmie, ale zamiast tego zostaje artystą, który rzeźbi wyłącznie w drewnie. Tate, MoMA, kolejne instalacje robią furorę, ludzie mdleją, rzeźby wywołują najgłębsze emocje, dopasowując się do indywidualnych doświadczeń widza niczym żywe postaci... I tu docieramy do anomalii. Osobliwości. Skryty Jeremy drewno do pracy zamawia tylko u dwójki zaufanych drwali. Pewnego dnia drwale kładą w kniei drzewo, jakiego nie widzieli, jakie nigdy na nich nie patrzyło. Stało w tym miejscu lasu, gdzie kiedyś grasowały diabły (czyli wylądowało UFO, co potwierdza stosownym fragmentem Łyskawa). Z tego pnia Jeremy, w ramach pojednania z umierającym ojcem, robi mebel. Stół. Z pewnych względów ten stół pozna cała Ameryka, będą go badać najtęższe umysły z najlepszych uczelni, na jakiś czas postawią go w prezydenckim ośrodku w Camp David. Wokół stołu narośnie wiele legend, sekt i teorii spiskowych.
Mechanizmy amerykańskiej popkultury / mediów / łatwo nudzącej się i drażliwej opinii publicznej / polityki przetrawią, wykorzystają, po czym przyzwyczają się do stołu. Stołu, który gada. I nawet jest dowcipny. Nazywa się Jeffrey Waters i uważa się za Amerykanina.
Słodko - gorzka, łotrzykowsko - liryczna opowieść Jul'a Łyskawy o Ameryce mogła powstać z samych mitów, które Ameryka rozsmarowała o sobie samej po cienkiej kromce świata. Spośród wielu wielkich powieści amerykańskich ta najwięcej zawdzięcza pewnie "Niewyczerpanemu żartowi" Davida Fostera Wallace'a, "Białemu szumowi" Dona DeLillo, "Vinelandowi" Thomasa Pynchona. Ale nie jest to pastisz, to wyznanie szczerej, bezinteresownej miłości.
Nie będziemy oczywiście głupio sugerować, że to najfajniejszy debiut od czasu "Paragrafu 22" Josepha Hellera - ale satysfakcja z lektury plasuje się na podobnym poziomie.
Akurat tak się składa, że autor niniejszej powieści - Jul Łyskawa zdobył za nią PASZPORT POLITYKI za rok 2024 w kategorii: Książka.

Źródła: Magazyn do Czytania - "Książki"; Polskie Radio "Trójka"; Radio 357; TVP Kultura.